uuid:5ef50e54-1605-4c14-806c-213be741906b
xmp.did:C95FF5CB13D2DF118EA886FB95E4EB75
adobe:docid:indd:2436f1c3-cec3-11de-bc87-bd7f50124954
proof:pdf
xmp.iid:C85FF5CB13D2DF118EA886FB95E4EB75
xmp.did:AC06EAB1F4D1DF118EA886FB95E4EB75
adobe:docid:indd:2436f1c3-cec3-11de-bc87-bd7f50124954
default
saved
xmp.iid:D7BD38AE0C01DF11BECCBCB8122252C5
2010-01-14T14:59:41+02:00
Adobe InDesign 6.0
/
saved
xmp.iid:D8BD38AE0C01DF11BECCBCB8122252C5
2010-01-14T14:59:41+02:00
Adobe InDesign 6.0
/metadata
saved
xmp.iid:D9BD38AE0C01DF11BECCBCB8122252C5
2010-01-14T15:01:20+02:00
Adobe InDesign 6.0
/metadata
saved
xmp.iid:DABD38AE0C01DF11BECCBCB8122252C5
2010-01-14T15:01:20+02:00
Adobe InDesign 6.0
/;/metadata
saved
xmp.iid:CD3A30F93707DF11975CB549C87806B2
2010-01-22T11:38:05+02:00
Adobe InDesign 6.0
/
saved
xmp.iid:4B42581B4407DF11975CB549C87806B2
2010-01-22T12:58:18+02:00
Adobe InDesign 6.0
/metadata
saved
xmp.iid:4C42581B4407DF11975CB549C87806B2
2010-01-22T12:58:18+02:00
Adobe InDesign 6.0
/;/metadata
saved
xmp.iid:4D42581B4407DF11975CB549C87806B2
2010-01-22T13:13:36+02:00
Adobe InDesign 6.0
/
saved
xmp.iid:75264C6EFA24DF1184A6E873C0EBB7B2
2010-03-01T08:19:45+02:00
Adobe InDesign 6.0
/
saved
xmp.iid:69E14FC70E64DF11A67DB92B31F263D8
2010-05-20T14:58:22+02:00
Adobe InDesign 6.0
/metadata
saved
xmp.iid:6AE14FC70E64DF11A67DB92B31F263D8
2010-05-20T14:58:22+02:00
Adobe InDesign 6.0
/;/metadata
saved
xmp.iid:6B292A5BA164DF1196C99ABFAB23CEC3
2010-05-21T08:23:22+02:00
Adobe InDesign 6.0
/metadata
saved
xmp.iid:6C292A5BA164DF1196C99ABFAB23CEC3
2010-05-21T08:23:22+02:00
Adobe InDesign 6.0
/;/metadata
saved
xmp.iid:5FFB41A37D82DF118295E2F5153643B6
2010-06-28T08:28:35+02:00
Adobe InDesign 6.0
/metadata
saved
xmp.iid:60FB41A37D82DF118295E2F5153643B6
2010-06-28T08:28:35+02:00
Adobe InDesign 6.0
/;/metadata
saved
xmp.iid:7CB640E16895DF118FA3C554523BF17E
2010-07-22T10:25:24+02:00
Adobe InDesign 6.0
/
saved
xmp.iid:C2D9D06688A4DF11889FED030CAFEA48
2010-08-10T16:22:16+02:00
Adobe InDesign 6.0
/metadata
saved
xmp.iid:249948AD8AA4DF11889FED030CAFEA48
2010-08-10T16:22:16+02:00
Adobe InDesign 6.0
/;/metadata
saved
xmp.iid:259948AD8AA4DF11889FED030CAFEA48
2010-08-10T16:32:08+02:00
Adobe InDesign 6.0
/metadata
saved
xmp.iid:269948AD8AA4DF11889FED030CAFEA48
2010-08-10T16:32:08+02:00
Adobe InDesign 6.0
/;/metadata
saved
xmp.iid:EF6DD69711A5DF11AED7FCCF4A91AD51
2010-08-11T09:27:07+02:00
Adobe InDesign 6.0
/metadata
saved
xmp.iid:F06DD69711A5DF11AED7FCCF4A91AD51
2010-08-11T09:27:07+02:00
Adobe InDesign 6.0
/;/metadata
saved
xmp.iid:E6E473C51AA5DF11AED7FCCF4A91AD51
2010-08-11T09:33:44+02:00
Adobe InDesign 6.0
/metadata
saved
xmp.iid:E7E473C51AA5DF11AED7FCCF4A91AD51
2010-08-11T09:33:44+02:00
Adobe InDesign 6.0
/;/metadata
saved
xmp.iid:E8E473C51AA5DF11AED7FCCF4A91AD51
2010-08-11T09:34:12+02:00
Adobe InDesign 6.0
/metadata
saved
xmp.iid:E9E473C51AA5DF11AED7FCCF4A91AD51
2010-08-11T09:34:12+02:00
Adobe InDesign 6.0
/;/metadata
saved
xmp.iid:EAE473C51AA5DF11AED7FCCF4A91AD51
2010-08-11T10:15:12+02:00
Adobe InDesign 6.0
/
saved
xmp.iid:F7ECCB8601A6DF1183EBDFECB062FBD7
2010-08-12T13:59:48+02:00
Adobe InDesign 6.0
/metadata
saved
xmp.iid:F8ECCB8601A6DF1183EBDFECB062FBD7
2010-08-12T13:59:48+02:00
Adobe InDesign 6.0
/;/metadata
saved
xmp.iid:F9ECCB8601A6DF1183EBDFECB062FBD7
2010-08-12T14:04+02:00
Adobe InDesign 6.0
/metadata
saved
xmp.iid:FAECCB8601A6DF1183EBDFECB062FBD7
2010-08-12T14:04+02:00
Adobe InDesign 6.0
/;/metadata
saved
xmp.iid:FBECCB8601A6DF1183EBDFECB062FBD7
2010-08-12T14:05:10+02:00
Adobe InDesign 6.0
/metadata
saved
xmp.iid:FCECCB8601A6DF1183EBDFECB062FBD7
2010-08-12T14:05:10+02:00
Adobe InDesign 6.0
/;/metadata
saved
xmp.iid:FDECCB8601A6DF1183EBDFECB062FBD7
2010-08-12T14:05:33+02:00
Adobe InDesign 6.0
/metadata
saved
xmp.iid:FEECCB8601A6DF1183EBDFECB062FBD7
2010-08-12T14:05:33+02:00
Adobe InDesign 6.0
/;/metadata
saved
xmp.iid:FFECCB8601A6DF1183EBDFECB062FBD7
2010-08-12T14:07:39+02:00
Adobe InDesign 6.0
/metadata
saved
xmp.iid:00EDCB8601A6DF1183EBDFECB062FBD7
2010-08-12T14:07:39+02:00
Adobe InDesign 6.0
/
saved
xmp.iid:8AE16D93AFA6DF11A2FD87F431EDA54E
2010-08-13T10:02:03+02:00
Adobe InDesign 6.0
/metadata
saved
xmp.iid:8BE16D93AFA6DF11A2FD87F431EDA54E
2010-08-13T10:02:03+02:00
Adobe InDesign 6.0
/;/metadata
saved
xmp.iid:8CE16D93AFA6DF11A2FD87F431EDA54E
2010-08-13T10:05:33+02:00
Adobe InDesign 6.0
/metadata
saved
xmp.iid:8DE16D93AFA6DF11A2FD87F431EDA54E
2010-08-13T10:05:33+02:00
Adobe InDesign 6.0
/;/metadata
saved
xmp.iid:F62C6D3A7EAEDF11BB4B96D30E5D0382
2010-08-23T08:48:54+02:00
Adobe InDesign 6.0
/
saved
xmp.iid:DDE073A2EDB4DF11B33AFA83ADAB7277
2010-08-31T13:42:19+02:00
Adobe InDesign 6.0
/
saved
xmp.iid:329B375714BBDF11A873C61FB83F85CD
2010-09-08T09:22:16+02:00
Adobe InDesign 6.0
/metadata
saved
xmp.iid:339B375714BBDF11A873C61FB83F85CD
2010-09-08T09:22:16+02:00
Adobe InDesign 6.0
/;/metadata
saved
xmp.iid:349B375714BBDF11A873C61FB83F85CD
2010-09-08T09:24:38+02:00
Adobe InDesign 6.0
/metadata
saved
xmp.iid:5A614C231ABBDF11A873C61FB83F85CD
2010-09-08T09:24:38+02:00
Adobe InDesign 6.0
/;/metadata
saved
xmp.iid:A906EAB1F4D1DF118EA886FB95E4EB75
2010-10-07T11:24:33+02:00
Adobe InDesign 6.0
/metadata
saved
xmp.iid:AA06EAB1F4D1DF118EA886FB95E4EB75
2010-10-07T11:24:33+02:00
Adobe InDesign 6.0
/;/metadata
saved
xmp.iid:AB06EAB1F4D1DF118EA886FB95E4EB75
2010-10-07T11:25:34+02:00
Adobe InDesign 6.0
/metadata
saved
xmp.iid:AC06EAB1F4D1DF118EA886FB95E4EB75
2010-10-07T11:25:34+02:00
Adobe InDesign 6.0
/;/metadata
saved
xmp.iid:C85FF5CB13D2DF118EA886FB95E4EB75
2010-10-07T15:46:34+02:00
Adobe InDesign 6.0
/metadata
saved
xmp.iid:C95FF5CB13D2DF118EA886FB95E4EB75
2010-10-07T15:46:34+02:00
Adobe InDesign 6.0
/;/metadata
2010-10-07T15:49:10+02:00
2010-10-07T15:49:10+02:00
2010-10-07T15:49:10+02:00
Adobe InDesign CS4 (6.0.4)
JPEG
256
256
/9j/4AAQSkZJRgABAgEASABIAAD/7QAsUGhvdG9zaG9wIDMuMAA4QklNA+0AAAAAABAASAAAAAEA
AQBIAAAAAQAB/+4AE0Fkb2JlAGSAAAAAAQUAArFz/9sAhAAMCAgICAgMCAgMEAsLCxAUDg0NDhQY
EhMTExIYFBIUFBQUEhQUGx4eHhsUJCcnJyckMjU1NTI7Ozs7Ozs7Ozs7AQ0LCxAOECIYGCIyKCEo
MjsyMjIyOzs7Ozs7Ozs7Ozs7Ozs7OztAQEBAQDtAQEBAQEBAQEBAQEBAQEBAQEBAQED/wAARCAEA
ALUDAREAAhEBAxEB/8QBQgAAAQUBAQEBAQEAAAAAAAAAAwABAgQFBgcICQoLAQABBQEBAQEBAQAA
AAAAAAABAAIDBAUGBwgJCgsQAAEEAQMCBAIFBwYIBQMMMwEAAhEDBCESMQVBUWETInGBMgYUkaGx
QiMkFVLBYjM0coLRQwclklPw4fFjczUWorKDJkSTVGRFwqN0NhfSVeJl8rOEw9N14/NGJ5SkhbSV
xNTk9KW1xdXl9VZmdoaWprbG1ub2N0dXZ3eHl6e3x9fn9xEAAgIBAgQEAwQFBgcHBgI7AQACEQMh
MRIEQVFhcSITBTKBkRShsUIjwVLR8DMkYuFygpJDUxVjczTxJQYWorKDByY1wtJEk1SjF2RFVTZ0
ZeLys4TD03Xj80aUpIW0lcTU5PSltcXV5fVWZnaGlqa2xtbm9ic3R1dnd4eXp7fH1+f3/9oADAMB
AAIRAxEAPwDrfqx9WPq3kfVvpN9/ScG223Bxn2WPxqnOc51TC5znFkkkpKdL/mn9Vf8Aym6f/wCw
tP8A6TSUr/mn9Vf/ACm6f/7C0/8ApNJSv+af1V/8pun/APsLT/6TSUr/AJp/VX/ym6f/AOwtP/pN
JSv+af1V/wDKbp//ALC0/wDpNJSv+af1V/8AKbp//sLT/wCk0lK/5p/VX/ym6f8A+wtP/pNJSv8A
mn9Vf/Kbp/8A7C0/+k0lK/5p/VX/AMpun/8AsLT/AOk0lK/5p/VX/wApun/+wtP/AKTSUr/mn9Vf
/Kbp/wD7C0/+k0lK/wCaf1V/8pun/wDsLT/6TSUr/mn9Vf8Aym6f/wCwtP8A6TSUr/mn9Vf/ACm6
f/7C0/8ApNJSv+af1V/8pun/APsLT/6TSUr/AJp/VX/ym6f/AOwtP/pNJSv+af1V/wDKbp//ALC0
/wDpNJSv+af1V/8AKbp//sLT/wCk0lK/5p/VX/ym6f8A+wtP/pNJSv8Amn9Vf/Kbp/8A7C0/+k0l
K/5p/VX/AMpun/8AsLT/AOk0lObkfVj6tt+smBQOk4Iqfg5r31jGq2ucy3ADXFuyJAe6PiUlOl9U
/wDxK9G/9N+L/wCea0lOskpSSlJKUkpSSlJKUkpSSlJKUkpSSlJKUkpSSlJKUkpSSkN2ZiYxDci+
uku1Ase1pI8txCSkf7V6Z/3Mo/7dZ/5JJSv2r0z/ALmUf9us/wDJJKc/qX1t6R0u5lNzn2+oz1Wv
pDXtLdzmfS3DuwqbFy08gsMOXmIYzRYZOZV+3OndQ19L9lZ9/Hu2+p01/HjCj4DxcLJxjh4k/wBU
/wDxK9G/9N+L/wCea01c6jmucdHlvkI/iCjaKY+m/wD0r/ub/wCRStVK9N/+lf8Ac3/yKVqpXpv/
ANK/7m/+RStVK9N/+lf9zf8AyKVqpXpv/wBK/wC5v/kUrVSvTf8A6V/3N/8AIpWqlem//Sv+5v8A
5FK1Ur03/wClf9zf/IpWqlem/wD0r/ub/wCRStVK9N/+lf8Ac3/yKVqpXpv/ANK/7m/+RStVK9N/
+lf9zf8AyKVqpXpv/wBK/wC5v/kUrVSvTf8A6V/3N/8AIpWqlem//Sv+5v8A5FK1Ur03/wClf9zf
/IpWqkGR03Gy3B2S0WlogF7WGB/mJWqkX7C6Z/oWf5jP/IJWqlfsLpn+hZ/mM/8AIJWqmnn/AFQ6
T1Gxll3qM9JnpsbWWsaG7nP4DPF5U2LmZ4xQYcnLQyGytk4dX7c6d0/X0v2Vn0c+7b6nTWc+MKLj
PFxMvAOHhT/VP/xK9G/9N+L/AOea01c6ySlJKcXq/QLup5Yya8n0QGBm2CeCddHDxSU0f+Z+V/3N
/wCif/JpKV/zPyv+5v8A0T/5NJSv+Z+V/wBzf+if/JpKV/zPyv8Aub/0T/5NJSv+Z+V/3N/6J/8A
JpKV/wAz8r/ub/0T/wCTSUr/AJn5X/c3/on/AMmkpX/M/K/7m/8ARP8A5NJSv+Z+V/3N/wCif/Jp
KV/zPyv+5v8A0T/5NJSv+Z+V/wBzf+if/JpKV/zPyv8Aub/0T/5NJSv+Z+V/3N/6J/8AJpKV/wAz
8r/ub/0T/wCTSUr/AJn5X/c3/on/AMmkp1eidJt6U21tl3r+qWkaERE+JPikp00lKSU5OT/4qunf
+m/P/wDP3TUlK+qf/iV6N/6b8X/zzWkp1klPN5GH1l19jq6s0tL3FpbnMa2J0huzQeSSm902zq1P
p4t+HZ6cndfdksteAZOu1oJSU6ySlJKRY5LqyXEk+pYNfAPcAkpEXvn6R+9PpZat7/3j96VKtW9/
7x+9KlWre/8AeP3pUq1b3/vH70qVaLKdluoeMR4bcY2F87Rr357JUm3O2fWj/uRj/wDS/wDIIUq1
2N+s24b8igtkSBu4/wAxKlW6u9/7x+9GkWre/wDeP3pUq1b3/vH70qVat7/3j96VKtW9/wC8fvSp
Vs6XOL4JJQKQnTVzk5P/AIqunf8Apvz/APz901JSvqn/AOJXo3/pvxf/ADzWkp1klPM5WT1VmTax
tuXtD3Rsqrc2J0g7klL4vUeo0XCy/wC2ZDBM1mqtoMjxDklN79vu/wC4GT/mt/8AJJKb2Dm/bay8
1PoIcRssgOIAHu0J01SUzxv5s/8AGWf9W9JThdW6nk4mV6VVtbG7QYex7jJnu0QnLQGn+3c7/T0f
9tW/+RStNMLur5ORU6m62hzHiHN9K3UfIJWqmlGP4Y/+ZekpUY/hj/5l6SlRj+GP/mXpKVGP4Y/+
ZekpUY/hj/5l6SlRj+GP/mXpKVGP4Y/+Zekpdjqa3tsZ9nDmkOB2X6EJKb/7dzv9PR/21b/5FK1U
r9u53+no/wC2rf8AyKVqp2ehZduZU6257XuDy0FjXNEANPD/AIpHZHV1k1c5OT/4qunf+m/P/wDP
3TUlK+qf/iV6N/6b8X/zzWkp1klPO3/Vm+2+y0HHh73OEtfOpnX3JKZYv1Xay4Oy20WVay1jXtPG
mu5JTe/5u9F/7it/znf+SSUnxOldPwbDdiUit5btJBJ0JBjUnwSUlxv5s/8AGWf9W9JTzXXLSzOg
PDfYNPWdX3P5rU5aHP8AtDv9KP8A2IeklX2h3+lH/sQ9JSvtDv8ASj/2IekpX2h3+lH/ALEPSUr7
Q7/Sj/2IekpX2h3+lH/sQ9JSvtDv9KP/AGIekpX2h3+lH/sQ9JSvtDv9KP8A2IekpX2h3+lH/sQ9
JSvtDv8ASj/2IekpX2h3+lH/ALEPSU9D9W3l+O8l279I4TvNn5re7kjsrq7Salycn/xVdO/9N+f/
AOfumpKV9U//ABK9G/8ATfi/+ea0lOskp5vI6J1Sy+yxgZtc9zmzfYNCZ4CSm5R9XqDSw5L7RbHv
DLXFs+UpKSs+r+ExweLL5aQRNro0SU6aSkON/Nn/AIyz/q3pKcDq+Pl25e6im2xu0CWOYBMn99pK
ctDS+x9R/wC42R/n1f8AkEktvE6PbfVvvfdjukjYfTdp4yGIotP+wW/9ybfuZ/5FJVq/YLf+5Nv3
M/8AIpKtX7Bb/wBybfuZ/wCRSVav2C3/ALk2/cz/AMikq1fsFv8A3Jt+5n/kUlWr9gt/7k2/cz/y
KSrV+wW/9ybfuZ/5FJVq/YLf+5Nv3M/8ikq1fsFv/cm37mf+RSVav2C3/uTb9zP/ACKSrdDpmIMN
pqFjrJJdLgAdQBHtA8EDsobugmrnJyf/ABVdO/8ATfn/APn7pqSlfVP/AMSvRv8A034v/nmtJTrJ
KebyMbr5vtNTMrYXu27cqtoidIBbokpvszuuNaGnpZdAAk5NcmO50SU3cK7Lvrc7MxvsrgYDfUbZ
IjmWpKbCSkON/Nn/AIyz/q3pKTJKUkpSSnNyuq5OPe+lmBfc1p0sYPa7TskpF+28z/yryfu/2JKV
+28z/wAq8n7v9iSlftvM/wDKvJ+7/YkpX7bzP/KvJ+7/AGJKV+28z/yryfu/2JKV+28z/wAq8n7v
9iSm3gZ12YXi3FtxdgEG0RunwSU3ElKSUpJSklOTk/8Aiq6d/wCm/P8A/P3TUlK+qf8A4lejf+m/
F/8APNaSnWSU83kZvVm32NZkZQaHuDQ3EqcAJ0gm0SkpH9u6z/3Jy/8A2Dp/9KpKb2J1m6mnZlU5
eTZJPqeiyvTw2tsSU6eJlMy6hYGPqJn9HYAHiDGoBKSl8b+bP/GWf9W9JTzz7+t7jDs6JMRRX/5J
JS3r9c/fz/8A2Hr/APJJKV6/XP38/wD9h6//ACSSlev1z9/P/wDYev8A8kkpXr9c/fz/AP2Hr/8A
JJKV6/XP38//ANh6/wDySSlev1z9/P8A/Yev/wAkkpXr9c/fz/8A2Hr/APJJKV6/XP38/wD9h6//
ACSSlev1z9/P/wDYev8A8kkpv4uF1bIobc7qF1JdP6OylgcIJGuvkkpL+zOq/wDlpZ/20xJSv2Z1
X/y0s/7aYkpNiYWdRcLMjOfkMgj03Ma0T4yElN5JTk5P/iq6d/6b8/8A8/dNSUr6p/8AiV6N/wCm
/F/881pKdZJTxuXTUcq4mugzY7U1ZBPJ7t0SUi9Cr/RUf9s5KSmzh9Jfnb/Qrxf0cbt7L2czxuI8
ElO70npNXT2m19dTcggtc6ndt2kgx7yfBJTbxv5s/wDGWf8AVvSU88/r+eHEDIo0JH8zd/ckpb/n
Bn/9yMf/ALZu/uSUr/nBn/8AcjH/AO2bv7klK/5wZ/8A3Ix/+2bv7klK/wCcGf8A9yMf/tm7+5JS
v+cGf/3Ix/8Atm7+5JSv+cGf/wByMf8A7Zu/uSUr/nBn/wDcjH/7Zu/uSUr/AJwZ/wD3Ix/+2bv7
klK/5wZ//cjH/wC2bv7klK/5wZ//AHIx/wDtm7+5JSv+cGf/ANyMf/tm7+5JSv8AnBn/APcjH/7Z
u/uSU3Ok9Wy8zMFN1tT2lpMMrsYdPN4hJTuJKcnJ/wDFV07/ANN+f/5+6akpX1T/APEr0b/034v/
AJ5rSU6ySnn7/rFk1XWVD7LDHOaN1hB0Ma6JKSYf1ja+2M1+NVXB9zHlxn4Qkpu/t3pH/cqv7z/c
kps4uZi5rDZi2Nta07SW9ikpWN/Nn/jLP+rekp5J9rt7v0ruT/2uaP4JKY+q7/Su/wDY9v8AckpX
qu/0rv8A2Pb/AHJKV6rv9K7/ANj2/wBySleq7/Su/wDY9v8AckpXqu/0rv8A2Pb/AHJKV6rv9K7/
ANj2/wBySl/Vd/pXf+x7f7klLeq7/Su/9j2/3JKV6zv9K7/2Pb/ckpXqu/0rv/Y9v9ySleq7/Su/
9j2/3JKV6rv9K7/2Pb/ckp0ehWF2eAXl3tdocoXf9ABJT0iSnJyf/FV07/035/8A5+6akpX1T/8A
Er0b/wBN+L/55rSU6ySnEuwcN1z3O6q9hLiSwWsG0k8fJJST9gO/7n5P+c3/AMikpu4eCzFq9J73
ZBknfbBdr24SU2Wta3RoA+GiSkWN/Nn/AIyz/q3pKeXfj5m90U5PJ/7SVFJSzcXNJA9HJE6ScSlJ
Tp/83Lv+5jf/AGHq/uSUr/m5d/3Mb/7D1f3JKV/zcu/7mN/9h6v7klK/5uXf9zG/+w9X9ySlf83L
v+5jf/Yer+5JSv8Am5d/3Mb/AOw9X9ySlf8ANy7/ALmN/wDYer+5JSv+bl3/AHLb/wCw9X9ySlf8
3Lv+5jf/AGHq/uSUr/m5d/3Mb/7D1f3JKV/zcu/7mN/9h6v7klNnA6PZhZAvdkC0AEbRSxnP8puq
SnTSU5OT/wCKrp3/AKb8/wD8/dNSUr6p/wDiV6N/6b8X/wA81pKdZJTyWVRecm0im8gvdBHTaXjk
8OLpPxSUl+29b/0uf/7AV/8ApRJSvtvW/wDS5/8A7AV/+lElPQ4L7LMSp92/1C0bjYwVuJ/lMEwk
pfG/mz/xln/VvSU4buv5YcR9oxNCRrTk/wBySlv+cGX/ANyMT/tnJ/uSUr/nBl/9yMT/ALZyf7kl
K/5wZf8A3IxP+2cn+5JSv+cGX/3IxP8AtnJ/uSUr/nBl/wDcjE/7Zyf7klK/5wZf/cjE/wC2cn+5
JSv+cGX/ANyMT/tnJ/uSUr/nBl/9yMT/ALZyf7klK/5wZn/cjE/7Zyf7klK/5wZf/cjE/wC2cn+5
JSv+cGX/ANyMT/tnJ/uSUr/nBl/9yMT/ALZyf7klNvpnVsjMyhTZbjvaWkxVXcx2nnaNqSnYSU5O
T/4qunf+m/P/APP3TUlK+qf/AIlejf8Apvxf/PNaSnWSU87e76q+vZ61LjZvdvO236U68eaSke76
o/6B3+ZakpW76o/6B3+Zakp2elXYFuLs6cC2moloaQ4QT7j9PXukpPjfzZ/4yz/q3pKcN2F1cuJF
WXEnjPA/9FpKW+xdY/0WX/7Hj/0mkpX2LrH+iy//AGPH/pNJSvsXV/8ARZf/ALHj/wAgkpX2Lq/+
iy//AGPH/kElK+xdY/0WX/7Hj/0mkpX2LrH+iy//AGPH/pNJToN6LLQXZma1xAkfaCYPhMJKX/Yr
f+5ub/2+5JSv2K3/ALm5v/b7klK/Yrf+5ub/ANvuSUr9it/7m5v/AG+f7klK/Yrf+5ub/wBvuSUl
xumDGtFoycm2ARsttL26+RSU2K8qi662it4dZRAsbr7d2o/Ikpzsn/xVdO/9N+f/AOfumpKV9U//
ABK9G/8ATfi/+ea0lOskp4/KyCMq4es0RY7T7VY3uew4SUi+0n/TN/8AYuxJSvtJ/wBM3/2LsSU7
nTeq9QzrAyuvHfUwtFrmWFxaD31Hkkp08b+bP/GWf9W9JTzz83rYcQLc6JMRgVn/AL+kpb7b1v8A
0uf/AOwFf/pRJSvtvW/9Ln/+wFf/AKUSUr7b1v8A0uf/AOwFf/pRJSvtvW/9Ln/+wFf/AKUSUr7b
1v8A0uf/AOwFf/pRJSvtvW/9Ln/+wFf/AKUSUr7b1v8A0uf/AOwFf/pRJSvtvW/9Ln/+wFf/AKUS
Ur7b1v8A0uf/AOwFf/pRJSvtvW/9Ln/+wFf/AKUSUr7b1v8A0uf/AOwFf/pRJSvtvW/9Ln/+wFf/
AKUSU3Ok5PU7cwMyn5Tq9p0uxWUtn+u1xSUjGTZh5XXcmqN9Ypc3dqJ2uSUvk5Nn7W6dmaep+yM+
3y3b+muSU2fqn/4lejf+m/F/881pKdZJTyWU+37TdG/+cdxdjjuexbKSmFbcq52ypltjudrbscn7
gxJSX7F1T/uNk/59H/pNJTYwcbqjMmsOryqay4b3b6tsD94NYCUlO7jfzZ/4yz/q3pKeVe3pm909
NoJk6/tBg/7+kpiB0wf95lH/ALkWf+TSU2MPH6DfaWZmJRisDZD/ALcLJMj2w2xJTc/Z31Q/fo/9
iD/6VSU7dNddNTKqRFdbQ1gmYaBA1KSmaSlJKUkpSSlJKUkpSSlJKUkp5nJ+l9Yf6tP/AFLklL5P
9M6d/wCmTP8A+q6akpv/AFT/APEr0b/034v/AJ5rSU6ySnBus6YLrN/Rsix24y8Y4IcZ+kDu1lJS
9GZgY1nq4/R8ut8RubjgGD/aSU2f27/5r8//ALY/8ySU3MLM+2Vus9C7H2nbtvZscdOQJOiSmWN/
Nn/jLP8Aq3pKeVe7pm909SoBk6fs9h/74kpju6Z/5Z0f+45n/kElK3dM/wDLOj/3HM/8gkpW7pn/
AJZ0f+45n/kElNodWAEDr0Af90//ADFJTvYXU8HqO/7HZ6npxv8Aa5sbpj6TR4JKbSSlJKUkpSSl
JKUkpSSlJKcnH6c6zO6p9rrJx8o1Busbg1rt30TKSmGTRV/zi6djbf0X7Mz69sn6Pq9NbE88JKZ/
VP8A8SvRv/Tfi/8AnmtJTrJKcWnB6zh3XvwWYTG3vL3FxuLjqYJ1InXskpN/2T/90P8AwVJSv+yf
/uh/4Kkp0mbto3xugbo4nvCSkeN/Nn/jLP8Aq3pKcF2d1wOID8mJMfqU/wAUlMft3XP38n/2C/2p
KV9u65+/k/8AsF/tSUr7d1z9/J/9gv8AakpcZ/XARL8kjuPsX+1JTp/tpv8A3Czf+2HJKdEGQDxP
ikpdJSklKSUpJSklKSUpJSklOTk/+Krp3/pvz/8Az901JSvqn/4lejf+m/F/881pKdZJSklKSUpJ
SklIcb+bP/GWf9W9JTy72dI3unp9RMmT9vYP/RqSltnR/wDyup/9j2f+lUlOjX9YDVW2qvGpDWAN
aPtlBgAQPz0lMv8AnG//ALj0/wDsZR/5JJSv+cb/APuPT/7GUf8AkklJ8TrtNzy3K9HGaBIccmp8
nwhjklN2vqPT7XiurJpe92jWtsaST5AFJTYSUpJSklKSUpJSklKSUpJTk5P/AIqunf8Apvz/APz9
01JSvqn/AOJXo3/pvxf/ADzWkp1klKSUpJSklKSUhxv5s/8AGWf9W9JTyr6Mje79Dfyf+8yk/juS
Ux9DI/0F/wD7i6f/ACSSlehkf6C//wBxdP8A5JJSvQyP9Bf/AO4un/ySSlehkf6C/wD9xdP/AJJJ
SvQyP9Bf/wC4un/ySSkuKL8fIrvOPkuFbg4hvTamEgdg5rpCSnexeq/arhT9jy6Zk77qtjBAnU7i
kpvpKUkpSSlJKUkpSSlJKcnJ/wDFV07/ANN+f/5+6akpX1T/APEr0b/034v/AJ5rSU6ySlJKUkpS
SlJKQ4382f8AjLP+rekp5V9+Rvd+mv5P/enSPw2pKY+vkf6e/wD9ylP/AJFJSvXyP9Pf/wC5Sn/y
KSlevkf6e/8A9ylP/kUlOlXR051bXWdavY4gFzftjDtJGomElNvCt6ZhF5/an2jfAjIyGPAj93hJ
Tb/avTP+5lH/AG6z/wAkkpPVdVewWUPbYw8OYQ4GPMJKZpKUkpSSlJKUkpSSlJKcnJ/8VXTv/Tfn
/wDn7pqSlfVP/wASvRv/AE34v/nmtJTrJKUkpSSlJKUkpDjfzZ/4yz/q3pKeXe/pW909UaDJ0+xg
/wDotJTHf0r/AMtG/wDsGP8A0mkpW/pX/lo3/wBgx/6TSUrf0r/y0b/7Bj/0mkpW/pX/AJaN/wDY
Mf8ApNJSt/Sv/LRv/sGP/SaSlb+lf+Wjf/YMf+k0lJq8/EqaGVdbcxo4a3GgfcGJKZftOj/y9s/9
hz/5BJSv2nR/5e2f+w5/8gkpX7To/wDL2z/2HP8A5BJSv2nR/wCXtn/sOf8AyCSlftOj/wAvbP8A
2HP/AJBJTc6Tm1X5grb1R+YdpPpOpLB8d20cJKdxJTk5P/iq6d/6b8//AM/dNSUr6p/+JXo3/pvx
f/PNaSnWSUpJSklKSUpJSHG/mz/xln/VvSU88/C62XEirOiTEZ9Y/wC+JKW+xdb/ANFn/wDsfX/6
TSUr7F1v/RZ//sfX/wCk0lK+xdb/ANFn/wDsfX/6TSUr7F1v/RZ//sfX/wCk0lK+xdb/ANFn/wDs
fX/6TSUr7F1v/RZ//sfX/wCk0lK+xdb/ANFn/wDsfX/6TSUr7F1v/RZ//sfX/wCk0lJ8PpnUrrdm
W7Pxq4J9T7Y2zXw2tYkpu/sL/wA2Gf8A9v8A/mKSlfsL/wA2Gf8A9v8A/mKSlfsL/wA2Gf8A9v8A
/mKSk2J0v7JcLvteVfAI2XW726+W0JKbySnJyf8AxVdO/wDTfn/+fumpKV9U/wDxK9G/9N+L/wCe
a0lOskpSSlJKUkpSSkON/Nn/AIyz/q3pKeefm9bDiBbnRJiMCs/9/SUt9t63/pc//wBgK/8A0okp
X23rf+lz/wD2Ar/9KJKV9t63/pc//wBgK/8A0okpX23rf+lz/wD2Ar/9KJKV9t63/pc//wBgK/8A
0okpX23rf+lz/wD2Ar/9KJKV9t63/pc//wBgK/8A0okpX23rf+lz/wD2Ar/9KJKb+PjdbyKW3ftJ
9W/XZbi1teNY1G4pKS/s/rf/AJbf+y1f96Slfs/rf/lt/wCy1f8AekpX7P63/wCW3/stX/ekpNiY
nU6bg/Kz/tNcEen6LK9fHc0pKbySnJyf/FV07/035/8A5+6akpX1T/8AEr0b/wBN+L/55rSU6ySl
JKUkpSSlJKQ4382f+Ms/6t6Snl35OZvdF2Tyf+1dISUmwbMi7KYy7KyKmTJc7JqcNOBtbrqkp6hJ
SklKSUpJSklKSUpJSklKSUpJSklKSUpJTk5P/iq6d/6b8/8A8/dNSUr6p/8AiV6N/wCm/F/881pK
dZJSklKSUpJSklIcb+bP/GWf9W9JTyj8f3u07n/tBKSlNoLXBzRBBkEYHBCSnb6Yeq5Dm5FuVupD
iHVvo9Jx089e6SnWSUpJSklKSUpJSklKSUpJSklKSUpJSklOTk/+Krp3/pvz/wDz901JSvqn/wCJ
Xo3/AKb8X/zzWkp1klOJd9Y7KrX1ehQdji2TlMBMGONuiSmH/Oaz/QUf+xbP/IJKXb9ZXFwDqaGt
JEn7UwwPH6KSnYoyaMpnq49jbWTG5hkSElLY382f+Ms/6t6SnlHvx97vfRyf+1V39ySm6OjZ5AIo
rg6j9ZuSU3sKrq+I1tDaKBVulxNr3uAJ1jcElOskpSSlJKUkpSSlJKUkpSSlJKUkpSSlJKcnJ/8A
FV07/wBN+f8A+fumpKV9U/8AxK9G/wDTfi/+ea0lOskp5HKZacm6N8b3f4HHPc93OlJSPZb/AMJ/
2xjf+TSUyqovtsbW31JcY/mMc/kckp6vFx241DKWxLQA5zWhu50QXQ3TVJS2N/Nn/jLP+rekp5x7
sre73ZPJ/wALjpKZNyM5rg4vyiAQYN1EGOySnawM+zNc8OoNIYAZL2Pme3sJSU3UlKSUpJSklKSU
pJSklKSUpJSklKSUpJTk5P8A4qunf+m/P/8AP3TUlK+qf/iV6N/6b8X/AM81pKdZJTz9/wBXcm26
y0fZYe5zhurJOpnXVJTD/m1leOJ/20f70lJ8LoWViZdeQDjDYddlZDoOhgz4FJTuJKYUsNbC06y5
7tP5Ti7+KSnCd9X8suJH2LUzrQkpJj9Atbc12SzEfUPpNbTBOnYpKdXHwsTE3fZamVb43bABMcT9
6Sk6SlJKUkpSSlJKUkpSSlJKUkpSSlJKUkpycn/xVdO/9N+f/wCfumpKV9U//Er0b/034v8A55rS
Um6g7rAtb+zmVur2+7eYO6UQUFq7/rT/AKOj/OH9yVhVK3/Wn/R0f5w/uSsKptYH7Ye9w6jsraB7
DUQST5y0pWqm56b/APSv+5v/AJFK1Ur03/6V/wBzf/IpWqlem/8A0r/ub/5FK1Ur03/6V/3N/wDI
pWqnPzD15t7hhNrfTA2usIDpjXslYVSHf9af9HR/nD+5Kwqlb/rT/o6P84f3JWFUrf8AWn/R0f5w
/uSsKpcP+tEjdXRE6+4cfclYVTq+m/8A0r/ub/5FK1Ur03/6V/3N/wDIpWqkVl1FLtl2UK3RMPdW
0x82pWqmP2zD/wC5rP8APr/uStVOdl9R6i3Ie3DvxX0iNjn2sDjoJn5pWqkP7T61/pcP/t5iVqpX
7T61/pcP/t5iVqpy+udT+s9d1Bw32Fr6NzvsrBbXv9Sxv0gw/mgK1ghjlHUDf8GrnlOMtCdvxdPJ
tyvt3Trvd9q/Yue/j3epu6afoxzuUFR9yuls9n2760i+rH1n+reP9W+k0X9WwarasHGZZW/Jqa5r
m1MDmuaXyCCo2R0v+dn1V/8ALnp//sVT/wClElK/52fVX/y56f8A+xVP/pRJSv8AnZ9Vf/Lnp/8A
7FU/+lElK/52fVX/AMuen/8AsVT/AOlElK/52fVX/wAuen/+xVP/AKUSUr/nZ9Vf/Lnp/wD7FU/+
lElK/wCdn1V/8uen/wDsVT/6USUr/nZ9Vf8Ay56f/wCxVP8A6USUr/nZ9Vf/AC56f/7FU/8ApRJS
v+dn1V/8uen/APsVT/6USUr/AJ2fVX/y56f/AOxVP/pRJSv+dn1V/wDLnp//ALFU/wDpRJSv+dn1
V/8ALnp//sVT/wClElK/52fVX/y56f8A+xVP/pRJSv8AnZ9Vf/Lnp/8A7FU/+lElIbuv/UnIf6mR
1HpVr4jc+/HcY8JLklMP2x9Qv+5vSP8At3H/APJJKV+2PqF/3N6R/wBu4/8A5JJSv2x9Qv8Aub0j
/t3H/wDJJKV+2PqF/wBzekf9u4//AJJJSer6z/VChgqp6t02tjeGsyaWgTroA9JTn5H1n+rbvrJg
Xjq2CamYOax9gyatrXPtwC1pdviSGOj4FJT/AP/Z
701
xml
Adobe PDF Library 9.0
False
Vos
Die opname van ʼn Jobgedig in enkele eietydse gedigte
Original Research
Original Research
Verbum et Ecclesia
Article #387
Verbum et Ecclesia
Article #387
http://www.ve.org.za
Verbum et Ecclesia
Verbum et Ecclesia
http://www.ve.org.za
(page number not for citation purposes)
(page number not for citation purposes)
Die opname van ‘n Jobgedig in enkele eietydse gedigte
Author:
Cas J.A. Vos1
Affiliation:
1Fakulteit van Teologie, Universiteit van Pretoria, Suid-Afrika
Correspondence to:
Cas Vos
email:
cas.vos@up.ac.za
Postal address:
Fakulteit van Teologie, Universiteit van Pretoria, Hatfieldstraat, Pretoria 0002, Suid-Afrika
Keywords:
gedig; Job; antieke teks; opname; eietyds
Dates:
Received: 08 Apr. 2010
Accepted: 10 June 2010
Published: 07 Oct. 2010
How to cite this article:
Vos, C.J.A., 2010, ‘Die opname van ‘n Jobgedig in enkele eietydse gedigte’, Verbum et Ecclesia 31(1), Art. #387, 4 pages. DOI:10.4102/ve.v31i1.387
This article is available
at:
http://www.ve.org.za
© 2010. The Authors.
Licensee: OpenJournals
Publishing. This work
is licensed under the
Creative Commons
Attribution License.
<_No_paragraph_style_>ABSTRACT
<_No_paragraph_style_>The reception of a Job poem in some contemporary poems
<_No_paragraph_style_>This article investigates the intertextual influence of an ancient poem on a few modern-day poems. Other literary creations on which ancient poems have left their mark also come to the fore. The ancient poem under discussion here is a Job poem. This study reveals the remarkable creative influence that Job has exerted on literature. In Afrikaans poetry, a range of poets have concerned themselves with Job in their work. This article explores one such unpublished Afrikaans poem and an English translation thereof in order to point out how contemporary and relevant the Job poem really is.
<_No_paragraph_style_/>
ENKELE GREPE UIT DIE LITERATUUR
Die antieke wêreld met sy ryk letterkunde is ‘n onuitputlike bron vir enige digter. Die oeroue Gilgamesj-epos kom byvoorbeeld in 11 fragmente van Cas Vos (2007) voor.
Afdrukke van Job word eweneens oral in die letterkunde aangetref. Dít is nie vreemd nie, en Greenstein (2007:83) beweer met reg: ‘The Book of Job is a drama of words. The author of Job manifests a poet’s love of words.’ Ook in die werk van Heinrich Heine, Nelly Sachs, Franz Kafka, Rose Ausländer en Eli Wiesel gewaar die leser Job se voetspore (Bodenheimer 2007:411). Job as epos vind sy hoogtepunt in John Milton se model vir sy Paradise Regained (Newsom 2007:376). Goethe se Faust toon ook duidelike raakpunte en teenstellings met Job se proloog in die hemel (Anderegg 2007:397–409).
Job het boonop sy stempel op die Nederlandse letterkunde afgedruk. Voorbeelde van werke waarop Job een of ander vorm van invloed uitgeoefen het, is De grauwe vogels van Arthur Schendel, Drie rode rozen van Abel Herzberg, die verhaal Jobs kinderen in die bundel Een echte Kavalsky en andere verhalen van Clarissa Jacobi, en Het boek Job van Lydia Rood.
In die Afrikaanse digkuns maak Job onder andere sy opwagting by Sheila Cussons. Haar gedig oor Job, Antwoord op Job (1990:56), loop uit op ‘n verrassende slot waar God ‘die ongeraadpleegde: Mens’ word. Dié gedig lui soos volg:
En toe sê Job se Here
het ek jou almiskien geraadpleeg
in die bedinking van my onmeetlikheid?
En wát jou oogwink smart gemeet daaraan?
Jy had nog tydverdrywing: drie skimme
wat niks meer kon vermag as waartoe jou begrip
in staat was nie.
En nou: óp, en verheug jou in die heerlikhede
van velde melk as jou kuddes nou honderdvoudig meer
die groen hellinge afstroom na nuutgespronge fonteine,
en huis en haard weer, vier seuns en ongeëwenaarde dogters –
Perkamente vermolm, boeke, hoor en hoorsê,
maar miskien kan ek tog byvoeg:
Ek wás jy, Job, is, sal bly wéés: die ongeraadpleegde: Mens.
(Cussons 1990)
Dit is egter veral T.T. Cloete wat met sý Jobgedigte ‘n eietydse Job aan die leser voorstel. In Cloete se Jobgedigte het Job ‘‘n besonder / eie plek onder die verwante / geplaagdes: Verlaine, Cervantes / en Dante, / Homeros / en daardie Villon! / en Rimbaud’ (Cloete 1989:76).
Juis dít maak Job so aktueel. Elke dag word die skare ‘geplaagdes’ lid van die Jobgeselskap. Cloete se gedig, job die tweede (1985:47), slaan op byna almal in die mensdom:
u laat my speel
met u en deel
u wonders mee
maar u liefde het twee
kante kan afknou
of in liefde vashou
en moet my op my plek
sit as ek
my laat begaan
te na aan u u slaan
my as ek hardekwas
teenoor u was
hok mý gaan u rateltaai
nog om u pinkie pynlik draai
(Cloete 1985)
Die weerloosheid en nietigheid van die lydende mens staan teenoor die grootheid van God wat ‘die groot swaar aarde ophang aan niks’, soos in Cloete (1982:32) se volgende gedig oor God se majesteit:
Ek het ondersoekend gekyk na die vae omtrekke
van God wat die groot swaar aarde ophang aan niks
en groot massas water verbind
in sagte wolke sonder lekke
hulsloos iets wonderliks
sag bestand teen die hemelse wind
se skeurkrag Die res is dof en gefluister
Een aand in my huis van klei
met droomtyd die tyd van gedagtespel
as die engele begin vlieg sit ek en skielik luister
my ore na ’n geskuifel Daar voor my verby
soos my tong moet vertel
kom ’n wolkdun liggaamlose gees
maar met ’n duim kragtig soos God
Sonder dat ek na hom kon kyk
hy had geen hare geen beendere geen vlees
weet ek soos ’n mot
druk hy jou beduimelend dood weet ek hoe lyk
hy presies hoe hy jou dop
hou Ek moet ophou luister na Job
se gefluister Job hou op hou op
(Cloete 1982)
Vervolgens bestudeer hierdie artikel die impulse van ‘n Jobgedig, en let dit op hoe die Jobgedig eietydse gedigte beïnvloed.
DIE STRUKTUUR EN TEKSTUUR VAN ‘N JOBGEDIG
My eietydse gedig oor die skepping wat in hierdie navorsing aan die orde kom, put veral uit die magistrale Jobgedig (Job 38). Die bepaalde verwantskappe en ander perspektiewe word later in die artikel bespreek.
Ná die teistering van die vriende (Job 32–37) kom gedigte met ‘n kosmiese inslag na vore (Job 38–42:6). Die oorkoepelende tema kan as Vom Glauben zum Schauen beskryf word (Schwienhorst-Schönberger 2007:8).
Die verskillende strofes kan in die Hebreeus soos volg aangedui word (Schwienhorst-Schönberger 2007:221–266; kyk ook Bezuidenhout 1986:408–453):
• Job 38:1–7
• Job 38:8–15
• Job 38:16–21
• Job 38:22–38
• Job 38:39–39:4
• Job 39:5–12
• Job 39:13–25
• Job 39:26–30
• Job 40:1–5
• Job 40:6–14
• Job 40:15–24
• Job 40:25–41:3
• Job 41:4–16
• Job 41:17–26
• Job 42:1–3
• Job 42:4–6
Vir die doel van hierdie bespreking kom die strofes in Job 38 aan die orde, en wel slegs daardie strofes wat hul stempel op die eietydse gedigte afgedruk het.
Uiteindelik antwoord God in Job 38:1. Ná die proloog en die kenmerkende verbinding ‘hand van JHWH’ (Job 12:9), kom die Naam van die God van Israel, JHWH, oftewel Here, die eerste keer voor. Teen die agtergrond van die Ou Testament tref die leser hier ‘n toespeling op Eksodus 3:14 aan (Schwienhorst-Schönberger 2007:221). Job 38 bevat die boeiende paradoks, oftewel oorlewerings, van God se teenwoordigheid én afwesigheid, sy onthulling én verborgenheid.
God praat; Hy antwoord. Met sy antwoord vervul Hy Job se verlange (Schwienhorst-Schönberger 2007:222). Op die vlak van vertelling kom daar iets nuuts aan die lig. JHWH antwoord ‘uit ‘n stormwind’. Die stormwind begelei ‘n teofanie (kyk Job 2; 4:12–19; 9:11; 9:17; 28; 38; 39). Dit bevestig: ‘die majesteit van God is ontsagwekkend’ (Job 37:22). Die spreek uit ‘n stormwind maak dit duidelik dat JHWH se spraak verhewe is bo Job en sy vriende se spraak (Boothe 2007:510; Schwienhorst-Schönberger 2007:222–223).
Die Afrikaanse gedig en die Engelse verwerking daarvan speel eerstens toe op Job 38:4–6. In die retoriese vrae aan Job word ‘n boubeeld gebruik (Bezuidenhout 1986:418). Daar word byvoorbeeld na die lê van fondamente en die plasing van voetstukke verwys. Ook word daar gevra wie die aarde afgemeet het. In Job 38:7 is daar ‘n verwysing na die ‘môresterre’ wat ‘saam gejubel’ het toe die aarde aanmekaargesit is. In Job 38:4–38 word 40 retoriese vrae gevra. Tien temas uit die omgewing – van die skepping, die grondlegging van die aarde, tot reën en blitse – kom aan die lig. Die simboliese waarde van die getalle is onmiskenbaar (4 x 10: ‘n totaliteit wat in ál vier windrigtings strek) (Schwienhorst-Schönberger 2007:225).
Die Afrikaanse gedig konsentreer ook op Job 38:8–9. Die see kom uit die moederskoot. Dít gee te kenne dat die see God se ‘kind’ is (Bezuidenhout 1986:420). Dié gedeelte vestig die aandag op die see en sy grense (kyk Ps 104:9). In die Ou-Testamentiese tradisie word die see as ‘n bedreiging ervaar (Berlejung 2006:314–315). God kom perk egter hierdie lewensbedreigende mag in; Hy stel grense daaraan. Hy oefen beheer uit oor die chaosmag. God het die see met wolke bedek en met donkerte toegemaak (Job 38:9).
Die Afrikaanse gedig verwys voorts na Job 38:12. In die godsdiens van ou Sirië was Sjagar, oftewel Dagbreek, ‘n godheid. Die stryd tussen lig en duisternis kom opnuut na vore. Ná die donker breek die lig deur. Nie Sjagar nie, maar JHWH gee die lig (Schwienhorst-Schönberger 2007:227). Hy verdryf die duisternis en al die onheil. God sit, én hou, die duisternis op sy plek (Job 38:19–20).
Job 38:22–38 verwys onder andere na die ‘sneeu’, die ‘hael’, die ‘oostewind’, die ‘stortreën’, die ‘Sewester’, die ‘Orion’ en die ‘Beer met sy kleintjies’: Alle natuurverskynsels word dus deur God beheer. Hy kan ook die natuurverskynsels (soos die hael, die oostewind en stortreën) as oordeelsmiddele gebruik. So groot is God. Aan sy heerlikheid en mag is daar geen perke nie.
‘N EIETYDSE GEDIG OOR DIE SKEPPING
‘n Opvallende kenmerk van die eietydse gedig is die soortgelyke reeks retoriese vrae sowel as bepaalde inhoudelike ooreenkomste en teenstellings met die Jobteks. Die eietydse gedig lui soos volg:
Skepping
In gesprek met Job 38
Wie het die aarde se lyf
met ‘n maatband gemeet?
Wie het asem goddelik
in haar neus geblaas?
Wie hou haar knus in sy handholte?
Wie het skares van alle uithoeke
genooi om met vlae en feesklere
sonder vloeke en gewere
tot nanag te dans?
Wie het die hemel ruim oopgespan
soos ‘n spieël wat helder vlam?
Wie versluier dáár raaisels
en wie laat sterre saans smeul?
Wie het die duisternis
soos ‘n lyk in doeke toegevou?
Wie het klokke vir eerste lig gelui?
Wie het die rooidag met harp en fluit
langs die berg se sy wakker gemaak?
Wie het die rasende see gesus
toe sy ruisend en uitspattig uit
die moederskoot gespartel het?
Wie het met die donderwolk
‘n kleed vir haar geweef
en met donkerte ‘n doek?
Wie het die stormwind
uit sy skuilplek gejaag?
Wie het wolke vol water
oor die aarde laat dreun
totdat hulle nate lostorring?
Wie het die stoorkamers
vir sneeu en hael gebou?
Wie het deure oopgesluit
vir die dag wanneer bloed
in die strate loop?
Wie stuur engele op mense se paaie
vaag met littekens van doodswonde?
Wie sien raaisels in ‘n spieël?
God weet
nie die mens nie.
(Vos ongepubliseerd)
In die Afrikaanse skeppingsgedig kom die retoriese vraag ‘wie?’ 17 keer voor. Elke vraag veronderstel ‘n antwoord: God. Dié antwoord kom egter uit die skepping. Daarom word die skepping in sy rykdom en misterie verken. Die aarde word as ‘n vrou voorgestel. Haar lyf is deur God gemeet. Meer nog, Hy het sy asem in haar neusgate geblaas. Dít gee te kenne dat sy haar lewe van Hom ontvang. Nie net gee Hy aan haar lewe nie, maar Hy hou haar ook knus in sy handholte. God is dus ook ‘n sorgsame Vader.
Mense van alle uithoeke word genooi om oor haar bestaan fees te vier. Alle geweld (‘vloeke en gewere’) word afgelê – daar is net plek vir vreugde en dans tot die nanag.
Vervolgens word daar retories na die oorsprong van die hemel gevra: ‘Wie het die hemel ruim oopgespan?’ Deur ‘hemel ruim’ as twee woorde te skryf, word ‘n dubbelsinnige betekenis bewerk.
In teenstelling met die ‘sterre wat smeul’, kom die duisternis in die volgende strofe ter sprake. Die duisternis word negatief beskryf, aangesien dit vergelyk word met ‘n lyk wat in doeke toegevou is. Teenoor die duisternis staan die eerste lig. Die rooidag is ‘met harp en fluit’ wakker gemaak. In Psalm 57:9 vervul die ‘harp en lier’ dieselfde funksie. Die digter van die Afrikaanse teks kies doelbewus die meer uiteenlopende ‘harp en fluit’, omdat ‘harp en lier’ musikaal so na aan mekaar is.
Dan beweeg die gedig na die ‘rasende see’. Die see word as ‘n dogter uitgebeeld wat ‘uit die moederskoot’ gespartel het. Haar magteloosheid teenoor God word deur die werkwoord ‘spartel’ aangedui. Sy is in ‘n kleed toegevou wat uit ‘n donderwolk geweef is, en bedek met ‘n doek van donkerte. Verder vra die digter retoriese vrae na wie die stormwind uit sy skuilplek gejaag het en wie die wolke vol water oor die aarde laat dreun. Die volgende strofe se verwysings na die hael en sneeu as oordeelsmiddele sluit hierby aan. Retoriese vrae oor wie die mag oor die sterrebeelde het, laat die leser orent sit. Wie beheer die kosmos?
In ‘n voorlaaste strofe word daar gevra wie engele op mense se paaie stuur. Dié vraag bewerk ’n inclusio, of samekoppeling, deurdat dit die sirkel wat in die eerste strofe begin, voltooi. God se dienaars word uit die hemel aarde toe gestuur.
Die slotstrofe bied die verrassende antwoord op al die retoriese vrae: ‘God weet, nie die mens nie.’ Om aan te toon hoe ‘n gedig ‘n ander klank en kleur in ‘n ander taal kry, word ‘n vertaling van voormelde werk deur die digter, Cas Vos en vertaler Leon de Kock (n.d.) ook aangebied:
Creation
Dialogue with Job 38
Who was it sized up earth’s body
with the flick of a tape measure?
Who blew godly breath
into her lead belly?
Who now holds her cupped in hand?
Who was it invited people from all corners
to leave behind their curses, their guns
to dance instead, beating the early hours
with flags and garish costumes?
Who snapped the heavens out wide
like a flaming mirror burning in the night?
Who veils mysteries in constellations
and makes stars smoulder into sight?
Who was it took the body of darkness
and wrapped it up in a winding sheet?
Who rang the bells for first light?
Who roused the day with a vermilion sky,
harp and flute, as it uncurled from mountain’s side?
Who comforted the raging sea
when, brooding and flamboyant,
it sprawled out of the motherlode?
Who was it made a dress for her
from the cloth of thundercloud,
and from darkness a headscarf?
Who harried the stormwind
out of its hiding place?
Who was it made the thunderheads
groan overhead, pregnant with water,
until they bust their seams?
Who built the towers,
silos for snow and hail?
Who was it opened the doors
for the day when blood
runs in the streets?
Who is it sends angels onto human paths
faint with the scars of death wounds?
Who is it sees riddles in a mirror?
God knows,
humans, not.
(De Kock ongepubliseerd)
‘N SLOTAKKOORD
Dié artikel het aangetoon hoe ‘n antieke teks tot nuwe gedigte in Afrikaans en Engels kan lei. Die motiewe in die Jobteks word in ‘n nuwe teks opgeneem deur onder andere die stof te herrangskik om tot ‘n ander begrip van die antieke teks te lei. Die gebruik van nuwe metafore bied ook ‘n nuwe benadering tot die antieke teks. Sodoende kry die Afrikaanse en Engelse gedigte elkeen ’n eie stem en krag.
LITERATUURVERWYSINGS
Anderegg, J., 2007, ‘Hiob und Goethes Faust’, in T. Krüger, M. Oeming, K. Schmid & C. Uehlinger (Hrsg.), Das Buch Hiob und Seine Interpretation: Beiträge zum Hiob-Symposium auf dem Monte Verità vom 14.–19. August 2005, pp. 395–410, Theologischer Verlag Zürich, Zürich.
Berlejung, A., 2006, ‘Meer/Flut/Urflut’, in A. Berlejung & C. Frevel (Hrsg.), Handbuch theologischer Grundbegriffe zum Alten und Neuen Testament (HGANT), pp. 314–315, Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt.
Bezuidenhout, L.C., 1986, ‘Struktuur en strekking van die boek Job. Deel II’, DD-tesis, Fakulteit Teologie, Universiteit van Pretoria.
Bodenheimer, A., 2007, ‘Heines Hiob’ [Job volgens Heine], in T. Krüger, M. Oeming, K. Schmid & C. Uehlinger (hrsg), Das Buch Hiob und Seine Interpretation: Beiträge zum Hiob-Symposium auf dem Monte Verità vom 14.–19. August 2005, pp. 411–420, Theologischer Verlag Zürich, Zürich.
Boothe, B., 2007, ‘Die narrative Organisation der Hiob-Erzählung des Alten Testaments und die verdeckte Loyalitätsprobe’ [Die organisering van die narratiewe verhaal van Job, die Ou Testament en die geheime lojaliteit toets], in T. Krüger, M. Oeming, K. Schmid & C. Uehlinger (Hrsg.), Das Buch Hiob und Seine Interpretation: Beiträge zum Hiob-Symposium auf dem Monte Verità vom 14.–19. August 2005, pp. 499–514, Theologischer Verlag Zürich, Zürich.
Cloete, T.T., 1982, Jukstaposisie, Tafelberg, Kaapstad.
Cloete, T.T., 1985, Allotroop, Tafelberg, Kaapstad.
Cloete, T.T., 1989, Driepas, Tafelberg, Kaapstad.
Cussons, S., 1990, Die knetterende woord, Tafelberg, Kaapstad.
De Kock, L., n.d., ‘Creation’ [Skepping], unpublished poem.
Greenstein, E.L., 2007, ‘Features of Language in the Poetry of Job’ [Taalfunksies in die poësie van Job], in T. Krüger, M. Oeming, K. Schmid & C. Uehlinger (Hrsg.), Das Buch Hiob und Seine Interpretation: Beiträge zum Hiob-Symposium auf dem Monte Verità vom 14.–19. August 2005, pp. 81–96, Theologischer Verlag Zürich, Zürich.
Newsom, C.A., 2007, ‘Dramaturgy and the Book of Job’ [Dramaturgie en die boek van Job], in T. Krüger, M. Oeming, K. Schmid & C. Uehlinger (Hrsg.), Das Buch Hiob und Seine Interpretation: Beiträge zum Hiob-Symposium auf dem Monte Verità vom 14.-19. August 2005, pp. 375–394, Theologischer Verlag Zürich, Zürich.
Schwienhorst-Schönberger, L., 2007, Ein Weg durch das Lied: Das Buch Ijob [Die boek Job: ‘n Weg deur die lied], Herder, Freiburg.
Vos, C.J.A., 2007, Die afdruk van ons hande, Protea Boekhuis, Pretoria.
Vos, C.J.A., n.d., ‘Skepping’, ongepubliseerde gedig.
1
Vol. 31 No. 1 Page 1 of 4
2
Vol. 31 No. 1 Page 2 of 4
3
Vol. 31 No. 1 Page 3 of 4
4
Vol. 31 No. 1 Page 4 of 4